Mùa Vu Lan Nhớ Tứ Trọng Ân

1. Ân Tam Bảo – Thầy Tổ khai sáng con đường giải thoát

Giữa cõi đời vô minh, Tam Bảo như ngọn hải đăng chỉ đường cho kẻ lữ hành vượt qua biển khổ. Nếu không có Tam Bảo, ai sẽ đưa kẻ phàm phu ra khỏi rừng mê? Nếu không có Thầy Tổ, ai gìn giữ ngọn đèn chánh pháp thắp sáng ngàn năm?

Ân Tam Bảo không chỉ ở lời kinh, câu kệ, mà còn ở chính hình bóng của Thầy Tổ – những người đã hy sinh cả đời mình để tiếp nối mạch nguồn Phật pháp. Từ một lời dạy, một lời quở trách nghiêm khắc, cho đến cả những nghịch duyên thử thách, đều góp phần rèn giũa ta trưởng thành. Bởi Thầy Tổ không chỉ dạy cách làm người, mà còn chỉ rõ con đường vượt thoát sinh tử, chỉ cho ta biết nguyên nhân và cách diệt tận khổ đau. Công ơn ấy, thật khó có gì sánh được. Người đệ tử báo đáp ân này không chỉ bằng việc lễ bái cúng dường, mà còn bằng sự tinh tấn tu hành, giữ gìn giới hạnh, và đem chánh pháp làm ngọn đuốc soi sáng cho đời.

2. Ân Cha Mẹ – Đại hiếu, trung hiếu và tiểu hiếu
Cha mẹ là ân đầu tiên, ân sâu nặng nhất. Cha mẹ cho ta hình hài, dạy ta tiếng nói, dìu dắt ta qua những bước đầu đời.

Trong tinh thần Phật giáo, hiếu có ba bậc:
• Tiểu hiếu: phụng dưỡng cha mẹ về cơm áo, thuốc men, lo lắng đời sống vật chất.
• Trung hiếu: khuyên cha mẹ làm điều lành, xa ác, gieo trồng phước thiện để đời này và đời sau được an vui.
• Đại hiếu: hướng cha mẹ vào con đường giải thoát, thấy rõ bản tâm, thoát khỏi vòng luân hồi sinh tử.

Trong lịch sử Thiền tông Việt Nam, Thiền sư Tông Diễn (1640–1711), hiệu Chân Dung, là Tổ thứ hai dòng Thiền Tào Động ở Việt Nam. Thuở nhỏ, Sư mồ côi cha, sống với mẹ. Một hôm, mẹ dặn Sư đem cua ra giã nấu canh, nhưng thấy những con cua tuôn bọt như khóc, Sư động lòng thương thả hết xuống ao. Khi mẹ về không có canh, giận quá đánh con, Sư bỏ chạy, từ đó mẹ con ly biệt.
Sau đó Sư được đưa vào chùa, xuất gia tu học và thành bậc đạo hạnh. Ba mươi năm sau, Sư tìm lại mẹ, tình cờ gặp bà cụ già yếu bán nước ven đường, chính là mẹ mình. Thương mẹ, Sư đưa về chùa dựng am tranh cho ở, khuyên tu niệm. Khi mẹ mất, Sư cùng đại chúng làm lễ tang. Ngài phát nguyện: “Người tu hành ngộ đạo, cha mẹ sanh thiên. Nếu lời Phật không hư dối, xin cho quan tài bay lên hư không làm chứng.” Quả nhiên, quan tài từ từ nâng lên, mùi hương lạ lan tỏa. Tăng chúng và Phật tử đều cảm động, biết bà cụ đã được siêu thăng nhờ đạo lực và tâm hiếu của Sư.
Câu chuyện ấy nhắc ta rằng: Hiếu không chỉ dừng ở phụng dưỡng (tiểu hiếu) hay khuyên làm lành (trung hiếu), mà cao nhất là đại hiếu: đưa cha mẹ vào con đường giải thoát. Báo hiếu lớn nhất không chỉ là cơm áo, mà là độ cha mẹ siêu thăng bằng công đức tu hành của chính mình.

3. Ân Chúng Sanh – Đàn na tín thí và muôn loài nuôi dưỡng
Đời sống này có được không chỉ nhờ cha mẹ và Thầy Tổ, mà còn nhờ muôn loài nâng đỡ. Ân chúng sanh – như một dòng sông vô tận. Thân thể này được nuôi lớn từ cọng rau, hạt gạo, từng giọt nước, từng hơi thở trong lành. Mỗi hạt cơm trong bình bát đều mang nặng mồ hôi của ruộng đồng, tình tín thí gửi gắm, niềm tin của bao người con Phật. Từng sinh mạng nhỏ bé cũng đang góp phần cho sự tồn tại của ta: con ong làm mật, con chim vang tiếng hót, ngọn gió mát xoa dịu ngày oi ả.

Trong cái nhìn của nhà Thiền, muôn loài đều là Phật chưa thành. Biết tri ân chúng sanh là ta đang biết mở lòng từ bi, không chỉ thương người mà còn quan tâm đến cỏ, cây, muôn thú…Có như thế, ta sẽ biết trân trọng hơn từng bữa ăn, từng hơi thở, từng giây phút sống hiện tiền.

4. Ân Tổ Quốc – Máu xương cha ông và mái nhà chung
Từ nơi ân chúng sanh ấy, ta mới thấy rõ rằng đời sống này không chỉ được nâng đỡ bởi cơm ăn áo mặc, mà còn bởi mái nhà chung gọi là đất nước. Từng nhành lúa, giọt nước, cơn gió, tiếng chim… đều cất lên trong lòng quê hương. Thân thể này mang dòng máu tổ tiên, tiếng nói này thấm đẫm hồn dân tộc. Ơn Tổ quốc – là ân lớn gắn liền với máu thịt. Trải qua bao đời chống ngoại xâm, cha ông ta đã hy sinh không tiếc thân mạng để giữ lấy giang sơn. Trong thời bình, nhờ những người lính giữ biên cương, nhờ pháp luật bảo hộ, ta mới được sống an ổn, được học tập và tu hành. Quê hương – hai tiếng ấy nghe tưởng bình thường mà chứa cả bầu trời thương nhớ. Người đi xa mới thấy, đi khắp thế giới vẫn không nơi nào đẹp bằng chốn chôn nhau cắt rốn. Đó là tình dân tộc, là tiếng gọi thiêng liêng từ mảnh đất cưu mang ta thuở lọt lòng.

Vu Lan trở về, không chỉ nhắc ta nhớ ơn cha mẹ, mà còn khơi dậy mạch nguồn báo hiếu và báo ân trong suốt cuộc hành trình làm người. Nhìn lại, ta thấy bốn ân như bốn trụ cột nâng đỡ đời sống: ân cha mẹ cho hình hài, ân Thầy Tổ khai mở trí tuệ, ân chúng sanh nuôi dưỡng từng ngày, và ân Tổ quốc che chở chúng ta trong mái nhà chung. Có được thân người đã khó, mà giữ cho thân tâm này sống đúng nghĩa lại càng khó hơn.
Trong cơn xoáy của thời đại hôm nay, vật chất thừa thãi nhưng đạo đức hao mòn, tiện nghi đủ đầy mà lòng người trống vắng, người con Phật càng phải tự thắp sáng đời mình bằng ngọn đuốc Chánh pháp. Giữ chánh niệm trong từng hơi thở, nuôi lòng từ trong từng việc nhỏ, mở rộng vòng tay thương yêu đến muôn loài, ấy chính là báo đáp ân nghĩa. Không chỉ biết ơn mà còn biết chuyển hóa thâm ân thành hành động – đó mới là cách báo ân chân thật.
Và khi biết nâng niu từng hạt cơm, từng giọt nước, từng mảnh đất quê hương, ta sẽ nhận ra: báo hiếu, báo ân không phải chuyện xa vời, mà là hơi thở hiện tiền. Đi trong chánh niệm, sống với từ tâm, hiến tặng cho đời một nụ cười an lạc – ấy là hồi hướng bốn ân nặng bằng cả trái tim, trong muôn một nhưng cũng là trọn vẹn.